De wand van mond- en de keelholte bestaat uit niet-verhoornend plaveiselepitheel.

De mondholte (cavum oris) is multifunctioneel als:

• spijsverteringsorgaan;
• ademhalingsorgaan;
• spreekorgaan;
• smaak- en tastorgaan.

De mondholte wordt begrensd door:

• harde gehemelte (palatum durum), bevat botweefsel van de bovenkaak;
• zachte gehemelte (palatum molle) met de huig (uvula), bevat spierweefsel en bindweefsel;
• voorste en achterste gehemeltebogen met daartussen de tonsillen;
• wangen en lippen (labiae), bestaande uit dwarsgestreept spierweefsel.

De keelholte (pharynx) is de gezamenlijke doorgang voor voedsel, vloeistoffen en lucht.

De slokdarm (oesophagus) is een 30 cm lange ge

spierde buis. Hierdoorheen worden voedsel en vloeistoffen naar de maag getransporteerd. Het transport komt tot stand door de peristaltiek: knijpbewegingen van afwisselend de kring- en de lengtespieren van de muscularis.

De slokdarm heeft twee sluitspieren:

• bovenste slokdarmsfincter (faryngo-oesofageale sfincter) vlakbij de keelholte, ontspant alleen tijdens het slikken;
• onderste slokdarmsfincter (gastro-oesofageale sfincter) vlakbij de maagingang, verhindert dat maaginhoud terugstroomt in de slokdarm.

Vaatvoorziening:

• aftakkingen van de halsslagader en halsvenen;
• slokdarmarteriën (aftakkingen van de aorta descendens);
• bovenste slokdarmvenen, monden uit in de bovenste holle ader;
• onderste slokdarmarteriën, monden via maagvenen uit in de poortader.

De delen van de maag (ventriculus, gaster) zijn:

• cardia, vlak onder de onderste slokdarmsfincter;
• fundus, het bolle deel tegen het diafragma aan ligt;
• corpus, het verticale deel van de maag;
• antrum, het deel dat aansluit op de twaalfvingerige darm;
• pylorus (maagportier), de maaguitgang met in de wand de m sphincter pylori, een kringspier die de maag afsluit van de twaalfvingerige darm.

De crypten in de maagwand bevatten verschillende typen kliercellen die gezamenlijk maagsap produceren, bestaande uit slijm, zoutzuur, pepsinogeen en intrinsieke factor. Endocriene cellen in de wand van het antrum produceren het hormoon gastrine.

Afscheiding van maagsap gebeurt reflexmatig en wordt ook hormonaal (door gastrine) aangestuurd.

De functies van de maag zijn:

• tijdelijke opslag van het ingeslikte voedsel;
• heftige peristaltiek waardoor het voedsel vermengd wordt met maagsap;
• afbraak van eiwitten door pepsine;
• onschadelijk maken van ziekteverwekkers en schadelijke stoffen door het maagzuur;
• vorming van de intrinsieke factor (nodig voor de resorptie van vitamine B12).

De spijsbrij (chymus) in de maag is extreem zuur (pH = 1,5).

De pylorusreflex doet de m. sphincter pylori sluiten nadat een portie zure chymus naar de twaalfvingerige darm is doorgelaten. Vervolgens produceert de duodenumwand het hormoon secretine dat de alvleesklier stimuleert tot de afgifte van natriumbicarbonaat (NaHCO3). Deze stof neutraliseert de zure chymus. Bij een pH van de chymus van ongeveer 8 ontspant de m. sphincter pylori en wordt de volgende portie vanuit de maag doorgelaten.

Vaatvoorziening:

• maagarteriën (aftakkingen van de truncus coeliacus);
• maagvenen, voeren het bloed naar de poortader.

De delen van de dunne darm (intestinum tenue) zijn:

• twaalfvingerige darm (duodenum), 20 − 25 cm lang, met de papil van Vater, de gemeenschappelijke uitmonding van de alvleesklierbuis (ductus pancreaticus) en de galbuis (ductus choledochus);
• nuchtere darm (jejunum), 2,5 m lang;
• kronkeldarm (ileum), 3,5 m lang.

Functies van de dunne darm zijn:

• voltooiing van de vertering van koolhydraten, lipiden en eiwitten;
• resorptie van de (verteerde) voedingsstoffen in het bloed;
• transport van onverteerde stoffen naar de dikke darm.

Alvleessap bevat: slijm, bufferende stoffen, amylase (koolhydraatafbraak), lipase (vetafbraak), voorstadia van trypsine en proteasen (beide eiwitafbraak). Via de galbuis (ductus choledochus) komt gal (emulgatie van vetten) in de twaalfvingerige darm.

Endocriene cellen in de duodenumwand produceren de hormonen secretine en cholecystokinine (CCK), die de afgifte van darmsap en alvleessap stimuleren.

De secretie van darmsap en alvleessap wordt neuraal beïnvloed door de N. vagus. Darmsap bestaat uit disacharidasen, dipeptidasen en lipase.

Jejunum en ileum hebben een groot resorptieoppervlak (200 m2), gerealiseerd door circulaire richels in de mucosa, darmvlokken (villi) en microvilli op de epitheelcellen.

Vanuit het lumen van de dunne darm worden monosachariden, aminozuren, in water oplosbare vitaminen, mineralen en spoorelementen in het bloed geresorbeerd. Triglyceriden met kleine vetzuren diffunderen naar het bloed, samen met in vet oplosbare vitaminen. Triglyceriden met grotere vetzuren komen via het lymfevatenstelsel in het bloed. Voor transport worden triglyceriden en cholesterol in chylomicronen verpakt.

Op de overgang van dunne naar dikke darm (intestinum crassum) zit de bauhinklep die terugstromen van darminhoud tegengaat.

De delen van de dikke darm (1,5 m) zijn:

• blindedarm (caecum) met het wormvormig aanhangsel (appendix vermiformis);
• colon, bestaande uit colon ascendens, colon transversum, colon descendens en colon sigmoïdeum;
• endeldarm (rectum) met de ampulla recti en eindigend in de anus.

Het colon heeft spierstroken (taeniae coli) die regelmatige uitstulpingen (haustra coli) veroorzaken en de rekbaarheid van het colon vergroten.

De functies van de dikke darm zijn:

• indikken van de chymus door resorptie van water;
• resorptie van bruikbare stoffen, (o.a. vitaminen K, B5 en B8) die door de darmflora worden geproduceerd;
• transport van onverteerde en onverteerbare voedingsstoffen naar de endeldarm;

De alvleesklier (pancreas) produceert alvleessap dat via de pancreasbuis (ductus pancreaticus) naar de twaalfvingerige darm wordt vervoerd (zie verder bij 17.2 dunne darm). Twee procent van de alvleesklier bestaat uit endocrien klierweefsel (eilandjes van Langerhans) dat de hormonen insuline en glucagon aan het bloed afgeeft.

Vaatvoorziening:

• slagaderlijke aanvoer via vertakkingen van de leverslagader;
• veneuze afvoer via de poortader.

Met ligamenten is de lever (hepar) met omringende structuren verbonden:

• het kleine net (omentum minus) tussen de lever en de kleine curvatuur van de maag
• het sikkelvormig ligament (ligamentum falciforme hepatis), verdeelt de lever in rechter- en linkerkwab;
• het ronde ligament (ligamentum teres hepatis), een bindweefselstrook die een restant is van de navelstreng.

De lever bestaat uit veel zeshoekige leverlobjes met radiaal geschikte levercellen. Interlobulair bevinden zich − in de driehoekjes van Kiernan − een venule van de poortader, een arteriole van de leverslagader en een galbuisje. Bloed uit de venule en de arteriole komt samen in de sinusoïden binnen in het leverlobje en stroomt langs de levercellen naar het centrum van het leverlobje. Een centrale vene voert het bloed af naar de leverader. Gal uit de levercellen wordt via de interlobulaire galgangen afgevoerd richting galblaas.